Ülkelerin dış ticaret potansiyellerini ele aldığımız yazı dizimize Bulgaristan’a ihracat yapmak ile devam ediyoruz. Bulgaristan’a ihracat yapmak için dikkat edilmesi gereken konuları ve ülkenin dış ticaret profilini inceliyoruz.
Genel Görünüm
Dünyanın 75. büyük ekonomisi olan Bulgaristan, Balkanlar’ın coğrafi merkezi konumundadır. Bulgaristan ekonomisi, serbest piyasa koşullarına göre işleyen, dışa açık, özel sektörü orta düzeyde gelişmiş bir ekonomidir. Uluslararası Para Fonu (IMF) verilerine göre, 2019 yılı GSYH büyüklüğü cari fiyatlarla 67,9 milyar dolardır. Bulgaristan, Dünya Bankası “İş Yapma Kolaylığı” endeksinde 61. sırada yer almaktadır.
Resmi dili Bulgarca olan ülke kiril alfabesini kullanmaktadır. Resmi para birimi euro üzerinden 1,95583’e endekslenmiş Leva’dır. Bulgaristan’ın yaklaşık 7 milyonluk nüfusu içerisinde işgücüne katılım oranı %73, işsizlik oranı ise %4,1’dir. İstihdamın %63’ü hizmetler sektöründe iken %30’u sanayi sektöründe, %7’si ise tarım sektöründe yer almaktadır.
Uluslararası Para Fonu (IMF) verilerine göre, 2019 yılında yıllık reel olarak %3,4 oranında büyüyen Bulgaristan ekonomisinin, 2020 yılında COVID-19 pandemisinin etkisiyle -%4 oranında daralacağı öngörülmektedir.
Comtrade verilerine göre, Bulgaristan 2018 yılında toplam 33,4 milyar dolarlık ihracat ve 37,2 milyar dolarlık ithalat yapmıştır. En yakın ticari ilişkilerini Almanya, İtalya ve Romanya ile kurarken en fazla ithalatı Almanya’dan yapmaktadır. Türkiye, 2019 yılında Bulgaristan’a 2,6 milyar dolarlık ihracat yaparken Bulgaristan’dan 2,3 milyar dolarlık ithalat yapmıştır. 2019 yılındaki 5 milyar dolarlık ikili ticaret büyüklüğümüz ile Bulgaristan, Türkiye’nin 21. büyük ticari ortağı konumundadır.
Bulgaristan’a ihracat yapmak için Sektörler ve Fırsatlar neler?
Türkiye’nin Bulgaristan’a ihracatı son 5 yıl içerisinde yıllık ortalama %11 büyümüştür. İhracat değerinin en yüksek olduğu sektör son 5 yılda yıllık ortalama %19 büyüme ile 221 milyon dolara ulaşan otomotiv olmuştur. En yüksek değerde ihracat yapılan ikinci sektör ise son 5 yılda yıllık ortalama %37 büyüme kaydeden ve ihracat büyüklüğü 215 milyon dolara ulaşan demir-çelik sektörü olmuştur. Makine ve mekanik parçaların ihracatı son 5 yılda yıllık ortalama %10 oranında büyüyerek 181 milyon dolara ulaşmıştır. Makine ve mekanik parçalar aynı zamanda mineral yakıtlar ve elektrikli cihazdan sonra Bulgaristan’ın toplam ithalatında 3. sıradadır.
Bulgaristan’da AB operasyonel programları çerçevesinde altyapı projelerinin gündemde olması hem müteahhitlik firmalarımız hem de müteahhitlik firmalarının olası tedariği için birçok fırsat yaratmaktadır.
Bulgaristan’da ortalama yaşın 2030’a kadar 46,5’e yükseleceği öngörülmektedir. Yaşlanan nüfusun artışına bağlı olarak akıllı sensörlere sahip tekstil ürünleri, ev içi ekipman, dekorasyon ürünleri, ilaç, doğal-sağlıklı yaşam temalı gıda ürünleri gibi ürünlere yönelik artması beklenen talep bu alanlarda üretim gerçekleştiren şirketler için potansiyel arz etmektedir.
Bulgaristan piyasasının küçük olması, vatandaşların satın alma gücünün görece düşük olması Türkiye ile Bulgaristan arasındaki ikili ticaretin sınırlı kalmasına neden olmaktadır.
Türkiye’nin Bulgaristan’dan en çok ithal ettiği ürün mineral yakıtlar ve yağlar olmuştur. 2019 yılında 596 milyar dolarlık ithalat büyüklüğü ile toplam ithalatın %26’sını oluşturan mineral yakıtlar ve yağlar, bakır ve mamülleri ve elektrikli cihaz ve parça ürünleri takip etmektedir. En fazla ithalat yapılan diğer sektörler ise demir-çelik, kurşun, plastik ve mamülleri olmuştur.
Bulgaristan’a ihracat yapmak için Anlaşmalar ve Vergilerin durumu
AB Gümrük Birliği Anlaşması sayesinde Türkiye, Bulgaristan’a yaptığı ihracatlarda gümrük vergisinden muaf tutulmaktadır. Türkiye ile Bulgaristan arasında ayrıca “Çifte Vergilendirmeyi Önleme” ve “Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması” ikili anlaşmaları yürürlüktedir.
Katma Değer Vergisi oranı (otelcilikte uygulanan %9 KDV oranı hariç) tüm ürünler için %20’dir. Kurumlar Vergisi standart oranı %10’dur. Gelir vergisi standart oranı %10’dur.
Vergiler hakkında detaylı bilgi için tıklayınız.
Bulgaristan’a ihracat yapmak için Standartlar neler?
Bulgaristan’ın AB üyeliği kapsamında standartlarda Ulusal Standardizasyon Enstitüsü’ne ek olarak AB gereklilikleri uygulanmaktadır. AB üyeliği kapsamında Bulgaristan’da ulusal standartlar AB’nin ürün güvenliği, standardizasyon, akreditasyon, metroloji, uygunluk değerlendirmesi, test, muayene ve belgelendirme mevzuatına uyumlu hale getirilmiştir.
Ulusal standartlar hakkında detaylı bilgi için tıklayınız.
Paketleme ve Etiketleme
Bulgaristan’a ihraç edilen ürünlerin insan sağlığı ve güvenliğine ilişkin tüm gereklilikleri karşılaması gerekmektedir. AB’nin bu alandaki mevzuatı gereğince kapsam dahilindeki ürünlerde “CE” işaretinin bulunması zorunlu hale getirilmiştir.
Gıda ürünlerinde ürün adı, net ağırlığı, son tüketim tarihi, menşe ülkesi, saklama koşulları, besin değerleri, içindekiler, alerjenler (varsa), üretici firma bilgileri bulunması zorunludur.
Pazara Giriş Yolu
Acenteler ve distribütörler: Bulgaristan’da Sofya gibi büyük şehirler dışında İngilizce’nin yaygın olmamasından dolayı tercüme sorunları ile karşılaşılabilmektedir. Yerel acenteler ve distribütörler aracılığıyla pazardaki varlık güçlendirilebilir.
Doğrudan Yatırım: AB üyeliği, düşük iş yapma maliyetleri, düşük vergi oranları Bulgaristan’ı doğrudan yatırım için cazip kılmaktadır. Bulgaristan’da otomotiv, sağlık, cam, tekstil gibi birçok farklı sektörde Türk şirketlerinin yatırımları bulunmaktadır. 2019 itibariyle Bulgaristan Ticaret ve Sanayi Odası’na kayıtlı 2,213 Türk sermayeli Bulgar firması bulunmaktadır.
E-ticaret: Bulgaristan’da e-ticaret kanalı güçlenmektedir. 2020 yılı öngörülerine göre, e-ticaretin bir önceki yıla oranla %27 büyüyeceği ve pazar büyüklüğünün 642 milyon dolara ulaşacağı beklenmektedir. E-ticaret kanalını kullananların oranı bir önceki yıla kıyasla %15 artarak 2,8 milyon kişiye ulaşmıştır. 2024 yılına kadar e-ticaretin yıllık ortalama %16,5 büyüyeceği öngörülmektedir.
İş Kültürü
Bulgarlar iş toplantılarını resmi olarak ele almaktadır ve resmi protokollere ve muhafazakar kıyafet standartlarına uymaya saygı göstermektedir. Soyadları ile hitap edilir, ilişkiler ilerledikçe isimler ile hitap gerçekleşmektedir. İş toplantılarının belirtilen süreden daha uzun sürmesi yaygındır, bu nedenle toplantılar için ek zaman planlanmalıdır.
Bulgaristan’da dakiklik önemlidir. Geç kalınacaksa, öncesinde karşı tarafın bilgilendirilmesi ve nedenin açıklanması önerilmektedir. Bulgarlar iş ile ilgili olarak açık sözlü olunmasını tercih ederler. Kartvizitler toplantıların başında değiştirilir.
Ödeme Koşulları
Bulgaristan’da senet ve çek kullanımı yaygın değildir. Yapılan anlaşmaların Bulgaristan noterliklerinde onaylatılması olası ihtilaf durumlarında yararlı olmaktadır. Sözleşme yaparken mümkünse bir Bulgar avukatın hizmetinden faydalanılması önerilmektedir.
