Ülkelerin dış ticaret potansiyellerini ele aldığımız yazı dizimize Suudi Arabistan’a ihracat yapmak ile devam ediyoruz. Suudi Arabistan’a ihracat yapmak için dikkat edilmesi gereken konuları ve ülkenin dış ticaret profilini inceliyoruz.
Genel Görünüm
Dünyanın 18. büyük ekonomisine sahip olan Suudi Arabistan Krallığı’nın 2019 yılı GYSH büyüklüğü 792,9 milyar dolardır. Riyal, Suudi Arabistan’ın resmi para birimi olmakla birlikte dolar da kullanılmaktadır. BM, OPEC, Körfez İşbirliği Konseyi üyesi olan ülkenin yönetim şekli teokratik mutlak monarşidir. Suudi Arabistan ekonomisi diğer bölge ülkeleri gibi ağırlıklı olarak ham petrol üretimine dayanmaktadır. Türkiye’nin bölgede önemli bir ticaret ortağı olan Suudi Arabistan ile 2016 yılında iki ülke arasındaki koordinasyon düzeyini artırmayı, stratejik işbirliğini güçlendirmeyi, dostluk bağlarını pekiştirmeyi, halklar arasındaki bağları sağlamlaştırmayı amaçlayan Suudi-Türk Koordinasyon Konseyi kurulmuştur. Suudi Arabistan, Dünya Bankası “İş Yapma Kolaylığı” endeksinde 62. sırada yer almaktadır.
Suudi Arabistan günlük 10,5 milyon varil civarlarında üretim kapasitesi ile, ABD ve Rusya ile birlikte dünyanın en büyük üç petrol üreticisinden birisidir. 2014 yılından bu yana petrol fiyatlarındaki yüksek dalgalanmalar göz önüne alındığında, ülke GSYH’sinin yaklaşık %42-45’ini sadece petrol gelirleri oluşturmaktadır. Ülke ekonomisinin petrole bu denli bağlı olmasından dolayı söz konusu ağırlığın azaltılması devletin en önemli öncelikleri arasında yer almaktadır.
Suudi Ulusal İstatistik Kurumu’nun açıkladığı verilere göre ülkenin 34,2 milyonluk nüfusu içerisinde işgücüne katılım oranı %58 iken işsizlik oranı yaklaşık %6’dır. Uluslararası Para Fonu (IMF) verilerine göre 2019 yılında yıllık reel olarak %0,3 büyüyen Suudi Arabistan ekonomisinin, 2020 yılında COVID-19 pandemisinin etkisi ve petrol üreticisi ülkeler kartelinde (OPEC) Rusya ile yaşadığı fiyat krizinin negatif etkileri ile -%2,3 oranında daralacağı öngörülmektedir.
Comtrade verilerine göre, Suudi Arabistan 2018 yılında toplam 294,5 milyar dolarlık ihracat ve 135,2 milyar dolarlık ithalat yapmıştır. En yakın ticari ilişkilerini Çin, Birleşik Arap Emirlikleri, ABD ve Hindistan ile kurmaktadır. Türkiye, 2019 yılında Suudi Arabistan’a 3,3 milyar dolarlık ihracat yaparken Suudi Arabistan’dan 2 milyar dolarlık ithalat yapmıştır. 2019 yılında 5,3 milyar dolarlık ikili ticaret büyüklüğümüz ile Suudi Arabistan, Türkiye’nin en büyük 20. ticaret ortağı konumundadır.
Suudi Arabistan’a ihracat yapmak için Sektörler ve Fırsatlar neler?
Türkiye’nin Suudi Arabistan’a ihracatında en büyük ihracat kalemi 340 milyon dolar üzerinde bir hacim ile dokuma halılar oluşturmaktadır. Son dört yıl içerisinde ihracat hacmi yıllık ortalama %2 artmıştır. Elektrikli cihaz ve parçalarının ihracatı ise Suudi Arabistan’a gerçekleştirdiğimiz en büyük ikinci ihracat kalemimiz konumundadır. Ancak yıllık ortalama -%15 daralma ile bu ürün grubunun ihracatı geçmiş beş yıl süresince düşüş eğilimindedir. Mobilya ihracatı ise geçmiş beş yıl içerisinde yıllık ortalama %2 büyüme kaydederek 2019 yılındaki 210 milyon dolarlık ihracat hacmine ulaşmış ve Suudi Arabistan’a ihracat gerçekleştirdiğimiz en büyük üçüncü sektör olmuştur. Tütün ürünleri ihracatı ise geçtiğimiz beş yıl süresince yıllık ortalama %111’lik kayda değer bir büyüme oranı yakalamıştır.
İki ülke arasındaki ticarette, Suudi Arabistan’ın Türkiye’den ithalatında daha çok son kullanıcıya yönelik yatırım ve tüketim mallarının ağırlıklı olduğu, Türkiye’ye ihracatta ise üretimi yakından ilgilendiren ara mallarının ağırlıkta olduğu dikkati çekmektedir. Ancak son dönemlerde ikili ilişkilerde problemler gözlemlenmektedir. Ülkemiz iş insanlarının pazara girmeden önce ülkeyi ve muhataplarını tanımak üzere Suudi Arabistan’ı ziyaret etmelerine dönük vize temininde yaşanan sorunlar devam etmektedir. 2019 yılı başından itibaren, müteahhitlik sektörümüzün ülkede özellikle kamu ve kamu şirketlerinden yeni iş alımında ve Türk ihraç ürünlerinin pazara girişinde gümrüklerde sıkıntılarla karşılaştıkları bilinmektedir.
Ekonomide petrol gelirlerinin göreli ağırlının azaltılması ve üretimde çeşitliliğin sağlanması adına Krallık “2030 Vizyonu” ve “2020 Ulusal Değişim Programı” açıklamıştır. Bu stratejiler ile özel sektörün büyümesi teşvik edilecek, ülkenin sermaye piyasaları derinleştirilecek ve geliştirilecek, yenilenebilir enerji sektörü inşa edilecek, bilgi ve iletişim teknolojileri ile madencilik sektörleri geliştirilecek, toplu taşıma ve demiryolu ağının inşası hızlandırılacaktır. Türkiye’de bu alanlarda üretim ve hizmet sağlayan firmalar için birçok iş birliği fırsatları bulunmaktadır.
Türkiye’nin Suudi Arabistan’dan en çok ithalat gerçekleştirdiği sektör plastik ve mamullerdir. İhracatın %72’lik payını oluşturan plastik ve mamulleri 2019 yılında bir önceki yıla oranla %13 azalmıştır.
Suudi Arabistan’a ihracat yapmak için Anlaşmalar ve Vergilerin durumu
Türkiye ile Suudi Arabistan arasında “Çifte Vergilendirmeyi Önleme” ve “Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması” ikili anlaşmaları yürürlüktedir.
Suudi Arabistan’da 2018 yılında getirilen Katma Değer Vergisi standart oranı %5’dir. Nitelikli ilaçların, tıbbi malların ve yatırım metallerinin temini, ulaşım için yedek parça temini, sarf malzemeleri, bakım ve onarım hizmetleri de dahil olmak üzere bazı mal ve hizmetler vergiden muaftır. Ülkede gelir vergisi bulunmamaktadır.
KDV hakkında detaylı bilgi için tıklayınız.
Ürün bazlı vergi oranları ve istenen belgeler için tıklayınız.
Suudi Arabistan’a ihracat yapmak için Standartlar neler?
Suudi Standartları, Metroloji ve Kalite Örgütü (SASO), Suudi Arabistan’a yönelik ürünleri kapsayan bir Uygunluk Değerlendirme Programı‘na (CAP) sahiptir.
CAP, Suudi Arabistan’a ihracat yapmak isteyen şirketlerin kalite kontrolleri ve denetimleri gerektirir. İhraç edilen bazı ürünlerde “Uygunluk sertifikası” alınması gerekmektedir. Uygunluk sertifikası Türkiye’de Türk Standartlar Enstitüsü’nden alınabilmektedir.
Gıda ürünleri ihracatından önce Suudi Gıda ve İlaç Kurumundan (SFDA) lisans alınmalıdır.
Suudi Gıda ve İlaç Kurumu lisansı hakkında detaylı bilgi için tıklayınız.
SASO hakkında detaylı bilgi için tıklayınız.
Paketleme ve Etiketleme
Paketleme standartları, uluslararası standartlara sahip Suudi Arabistan Standartlar Kurumu – SASO tarafından belirlenmektedir. Ticaret ve Sanayi Bakanlığı, Suudi Arabistan’ın giriş limanlarındaki denetim ve test laboratuvarları aracılığıyla SASO kurallarını uygulamaktadır.
Ülkeye ihraç edilecek ürünlerin üzerinde, hangi ülke menşeli olduğunu gösteren, çıkmayacak ve zarar görmeyecek şekilde görünür bir yerde etiket olmalıdır. İhracat ürünlerinde Arapça etiketlerin kullanılması gerekmektedir. Özellikle de makine sektöründeki ihraç ürünlerde kullanım kılavuzlarının Arapça olması makinelerin kurulumundan sonra yaşanacak sorunların azaltılması açısından önemlidir.
Pazara Giriş Yolu
Ülkenin vize uygulamalarında yaşanan sorunların aşılması için bölge ülkelerindeki fuarlara katılmak pazara giriş stratejisi açısından önemlidir.
Acenteler ve distribütörler: Yerel acenteler veya distribütörler kullanmak, Arapçanın işletmelerin ana dili olması ve dilde akıcılığın yerel ortaklar kullanırken büyük bir avantaj yaratması açısından etkili bir pazara giriş yoludur. Özellikle satış sonrası teknik destek gerektiren makine ve beyaz eşya gibi ürün gruplarında, yaygın servis ağı altyapısı olan veya oluşturabilecek yerel ortaklar ile çalışılması daha faydalı olacaktır.
Doğrudan satış: Tüketiciye doğrudan ve hızlı şekilde ulaşmak gibi önemli faydaları olan doğrudan satış stratejisi Suudi Arabistan pazarı için önemlidir Suudi Arabistan’da faaliyet gösteren 200’ün üzerinde Türk sermayeli şirket bulunmaktadır. Bu firmaların toplam yatırımı 600 milyon dolar üzerindedir.
İş Kültürü
Suudi Arabistan’da dinin iş dünyası üzerinde önemli bir yeri vardır. Çalışma günleri Pazar ve Perşembe arasındadır. Misafirlere iyi davranmak Suudiler arasında erdem olarak kabul edilmektedir. Yemeklerde çok az konuşulmaktadır. Suudiler yemekte sessizliği tercih ederler.
İş ilişkileri aşırı derecede kişisel davranışlarla yürütülmektedir. Suudilerle iyi ilişki oluşturabilmenin bir yolu da, onların sağlığı, kardeşleri, amcaları, kuzenleri ve oğulları ile ilgili olabilecek soruları sormak; karşı tarafı ve aile bağlarını önemsediğinizi göstermektir. Ancak, ailenin kadın üyeleri hakkında soru sorulmaması gerekmektedir. Suudiler konuşma esnasında aralarındaki mesafeyi çok kısa tutmaktadırlar. Bu tür durumlarda geriye doğru çekilmek karşı tarafta soğuk bir izlenim bırakmaktadır.
Ödeme Koşulları
Ticaret başta olmak üzere tüm iş ilişkilerinde konular sözleşmeye bağlanmalı, söz üzerinden kesinlikle hareket edilmemelidir. Akreditifli alışveriş tercih edilmeli, çekten kaçınılmalıdır. Akreditifin yanı sıra açık hesap, ön ödeme ve vesaik mukabili ödeme de iki tarafın da kabul etmesi durumunda kullanılabilmektedir.
