Ülkelerin dış ticaret potansiyellerini ele aldığımız yazı dizimize Romanya’ya ihracat yapmak ile devam ediyoruz. Romanya’ya ihracat yapmak için dikkat edilmesi gereken konuları ve ülkenin dış ticaret profilini inceliyoruz.
Genel Görünüm
Doğu Avrupa’nın merkezinde bulunan Romanya, cari fiyatlarla 250 milyar dolarlık GSYH büyüklüğü ile dünyanın 48. büyük ekonomisidir. Romanya’nın öncelikleri arasında altyapı, sağlık, eğitim, istihdam yaratma ve küçük ve orta ölçekli işletme geliştirme yatırımları yer almaktadır. Romanya ekonomisi 2010 yılından bu yana AB’nin en hızlı büyüyen ekonomilerinden biridir. Romanya, Dünya Bankası “İş Yapma Kolaylığı” endeksinde 55. sırada yer almaktadır.
Romanya’nın 19,3 milyonluk toplam nüfusu içerisinde işgücüne katılım oranı %55, işsizlik oranı ise %3,9 ile AB ortalamasının altındadır. İstihdamın %48’i hizmet sektöründe iken %30’u sanayi sektöründe, %22’si tarım sektöründe çalışmaktadır. Romanya’nın resmi para birimi RON’dur (Yeni Lei).
Uluslararası Para Fonu (IMF) verilerine göre 2019 yılında yıllık reel olarak %4,1 büyüyen Romanya ekonomisinin, 2020 yılında COVID-19 pandemisinin etkisiyle -%5 oranında daralacağı öngörülmektedir.
Comtrade verilerine göre, Romanya 2019 yılında toplam 77,2 milyar dolarlık ihracat ve 96,6 milyar dolarlık ithalat yapmıştır. En yakın ticari ilişkilerini diğer AB ekonomileri; Almanya, İtalya ve Macaristan ile kurarken en fazla ithalatı Almanya’dan yapmaktadır. Türkiye, 2019 yılında Romanya’ya 4 milyar dolarlık ihracat yaparken Romanya’dan 2,7 milyar dolarlık ithalat yapmıştır. 2019 yılındaki 6,7 milyar dolarlık ikili ticaret büyüklüğümüz ile Romanya, Türkiye’nin en büyük 13. ticaret ortağı konumundadır. Son 5 yılda Romanya’ya ihracatımız büyürken Romanya’dan ithalatımız daralmaktadır. Romanya’ya net ihracatımız kayda değer artış sergilemiştir.
Romanya’ya ihracat yapmak için Sektörler ve Fırsatlar neler?
Türkiye’nin Romanya’ya ihracatı incelendiğinde en büyük ihracat kalemini 600 milyon dolar üzerinde bir hacim ile otomotiv oluşturmaktadır. Otomotiv aynı zamanda en çok ihracat yapılan 10 ürün grubu içerisinde yıllık ortalama %23 ile en yüksek yıllık ortalama büyüme oranına sahip sektör olarak dikkat çekmektedir. Son 5 yılda yıllık ortalama %14 büyüyen makine ve mekanik parçalar ihracatı ise 583 milyon dolar değerindedir. En fazla ihracat yapılan üçüncü ürün grubu ise demir-çelik ürünleridir. Yıllık ortalama %18 büyüyen bu ürün grubunda 2019 yılında 377 milyon dolarlık ihracat geliri elde edilmiştir.
Romanya, 18 bini aşkın sayıda bulunan Türk şirketleri ile birlikte Türkiye için “bölgesel üs” konumuna gelmiştir. Romanya’da üretim yapan şirketlerin Avrupa Birliği ülkelerine kotasız ihracat fırsatı Türk şirketlerinin bu tercihinde önemli bir sebep olarak görülmektedir. Yaklaşık 500 bin araç üretimi ile AB’nin önemli otomotiv üslerinden biri olan ve her yıl otomotiv üretimini artıran Romanya, Türk şirketleri için fırsat oluşturmaktadır. Romanya başta otomotiv olmak üzere, tekstil, gıda, makine gibi alanlarda Türk şirketleri için önemli fırsatlar taşımaktadır. Romanya’da son yıllarda otomotiv sektörü önem kazanmaktadır. 2019 yılında otomotiv sektörü bir önceki yıla oranla %20 oranında büyümüştür. Bu büyümede Ford’un EcoSport SUV modelinin Romanya’daki üretimini üç katına çıkarması önemli rol oynamıştır.
Türkiye’nin Romanya’dan en çok ithal ettiği ürünler arasında demir-çelik gelmektedir. 2019 yılında 500 milyon dolara yakın büyüklükte ithal ettiği ürün olan demir-çeliği, 400 milyon dolarlık ithalat hacmine sahip olmakla beraber 2015’ten bu yana yıllık ortalama %14’lük kayda değer bir büyüme oranına sahip makine ve mekanik parçalar ürün grubu takip etmektedir. En çok ithalat gerçekleştirdiğimiz üçüncü ürün grubu ise 370 milyon dolarlık ithalat hacmine sahip olan otomotiv sektörüdür.
Romanya’ya ihracat yapmak için Anlaşmalar ve Vergilerin durumu
AB Gümrük Birliği Anlaşması sayesinde Türkiye, Romanya’ya yaptığı ihracatlarda gümrük vergisinden muaf tutulmaktadır. Türkiye ile Romanya arasında ayrıca “Çifte Vergilendirmeyi Önleme” ve “Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması” ikili anlaşmaları yürürlüktedir.
Romanya’da standart Katma Değer Vergisi oranı %19’dur. Ortopedik ürünler, ilaçlar, içecekler (alkollü ürünler hariç) ve restoranlarda KDV %9; gazete, dergi sinema gibi kültürel aktivitelerde ise KDV %5’e indirilmektedir.
Romanya’da Kurumlar Vergisi oranı %16 iken Gelir Vergisi oranı ise %10’dur.
Romanya’daki Katma Değer Vergisi hakkında detaylı bilgi için tıklayınız.
Romanya’ya ihracat yapmak için Standartlar ne olmalı?
AB’nin tüketici sağlığı ve güvenliğini koruma yaklaşımının yanı sıra sürdürülebilir bir çevre hedefinin sonucu olarak Romanya’ya ihraç edilecek ürünler AB gerekliliklerine göre test edilmeli ve sertifikalandırılmalıdır. Ürünler, belirli AB teknik mevzuatıyla düzenlenmediği durumlarda, her zaman AB’nin Genel Ürün Güvenliği Direktifine ve olası ek ulusal gereksinimlere tabidir.
Genel Avrupa Birliği regülasyonlarına ek olarak Romanya’da Ulusal Standardizasyon Kurumu ASRO bulunmaktadır. ASRO, bir ulusal standardizasyon organı olarak kurulmuş, hükümet dışı ve apolitik, kamu yararı olan ulusal özel bir tüzel kişiliktir ve CEN, CENELEC, ISO gibi uluslararası standardizasyon kurumlarının tam üyesidir. Birçok standart uluslararası bu kuruluşlardan alınmaktadır.
ASRO bu bağlamda ulusal standardizasyon programı geliştirmiştir. Bu program hakkında detaylı bilgilendirme için tıklayınız.
Paketleme ve Etiketleme
Romanya’da üretilen ve ithal edilen malların ambalajları üzerine Tüketici Koruma Kanunu gereğince etiket koyma ve ambalajın içindeki mamulün ne olduğu hakkında açıklayıcı bilgi yazma zorunluluğu vardır.
İthalatı yapılan ürünlerin etiketleme, sağlık ve güvenlik ile ilgili kurallara uymaları yasal zorunluluktur. Yabancı ürünlere uygulanan özel kurallar bulunmamakla beraber ülkeye ihraç edilecek ürünler için Romence etiket hazırlanması gerekmektedir.
Pazara Giriş Yolu
Romanya’da pazara giriş stratejisi olarak birçok seçenek bulunmaktadır. Bu seçenekler arasında e-ticaret ve doğrudan yatırım kanalları, sundukları fırsatlar açısından dikkat çekmektedir.
E-ticaret: E-ticaret, 2019 yılında bir önceki yıla oranla %28 büyüme kaydederek işlem hacmi 4,5 milyar euro seviyesine ulaşmıştır. Bu nedenle, e-ticaret pazara girişte cazip bir kanal haline gelmektedir. Ek olarak, Romanya’da perakendecilik sektöründe içinde e-ticaretin payı yükselmektedir.
Doğrudan yatırım: Romanya’da birçok Türk şirketi doğrudan yatırım yaparak güçlü bir varlık sürdürmektedir. 15 bin Türkiye merkezli şirketin yanında 3 bin de Romanya vatandaşlığına geçmiş Türklerin şirketinin olduğu Romanya’da diğer Avrupa ülkelerine kota sınırı olmaması doğrudan yatırımı cazip kılan faktörlerden birisidir.
İş Kültürü
Romanya’nın iş ilişkilerini belirleyen özel bir takım gelenekleri bulunmamakla beraber genelde batı iş dünyasının uyguladığı standartlar uygulanmaktadır. Farklı olarak, dakiklik Batı Avrupalı işadamları kadar önem taşımamaktadır.
Romenler sıcakkanlı insanlardır. Yabancıları oldukça iyi karşılamaktadırlar. Tanışmalarda tokalaşılır ve ziyarete gidildiğinde genel geçer nezaket kuralları uygulanır. Toplantılarda kartvizit bulundurmak ve tanışılan kişilere vermek önemlidir. İkili ilişkilerde zaman zaman tercüman kullanımı gerekebilmektedir. İş çevrelerinde yaygın yabancı dil İngilizce olmakla beraber, zaman zaman tercümana ihtiyaç duyulabilmektedir. Bu nedenle, tercümana ihtiyaç duyulup duyulmayacağı hususunun önceden tespit edilmesinde fayda görülmektedir.
Ödeme Koşulları
Romanya’da işletmelerin başarılı olabilmesi için ödeme koşulları kritik öneme sahiptir. Ödeme koşullarının ve ödeme yönteminin anlaşma sırasında belirlenmiş olması ve buna bağlı kalınması gerekmektedir. Romanya ile ticarette en yaygın ve en az riskli ödeme yöntemi geri alınamaz akreditiftir. Ancak bu yöntem satış kazanmayı zorlaştırabileceği için açık hesap veya nakit de tercih edilebilir.
