Ülkelerin dış ticaret potansiyellerini ele aldığımız yazı dizimize Rusya’ya ihracat yapmak ile devam ediyoruz. Rusya’ya ihracat yapmak için dikkat edilmesi gereken konuları ve ülkenin dış ticaret profilini inceliyoruz.
Genel Görünüm
Coğrafi olarak dünyanın en büyük ülkesi olan Rusya, ticaretten en yüksek geliri elde eden üçüncü ülke olarak dünya ticaretinin en aktif katılımcılarındandır. Doğal kaynak zenginliği ve çok sayıdaki ülkeye ihracatı ile dünyanın en önemli enerji piyasası aktörlerinden biri olarak anılmaktadır. Dünya Bankası “İş Yapma Kolaylığı” endeksinde 28. sırada yer almaktadır.
Rusya’nın Mart 2014’te Kırım ile başlayan, ardından Ukrayna üzerinden devam eden gerginlikler neticesinde; ABD, AB ülkeleri, Kanada ve Japonya ile yaşadığı anlaşmazlıkların ardından finans, enerji ve savunma sektörlerine uluslararası yaptırımlar uygulanmıştır. Yaptırımlara ek olarak 2014’ün ilk aylarında Amerika’nın kaya petrolü üretimindeki yüksek artış nedeniyle petrol fiyatları düşüşe geçmiştir. İhracat gelirlerinin önemli bir bölümün bağlı olduğu petrol fiyatlarının düşüşü ve zarar gören ticari ilişkileri nedeniyle ulusal para birimi olan Rus Rublesi 2014 yılının ikinci yarısında başlayan keskin devalüasyona uğramış ve Rusya, 2014-2015 yıllarında yüksek enflasyon ile ekonomik daralmayı aynı anda yaşamıştır. 2016 yılında başlayan iyileşme süreci sonrasında 2017 yılında Rusya’da ekonomik büyüme oranı ve ihracat yeniden artışa geçmiştir.
146 milyonluk nüfusu ile Rusya dünyanın en kalabalık dokuzuncu, Avrupa’nın ise en kalabalık ülkesidir. Rusya’da işgücüne katılım oranı %62 ve işsizlik oranı %4,6’dır. İstihdamın %67’si hizmetler sektöründe, %27’si sanayi sektöründe çalışmaktadır. Uluslararası Para Fonu (IMF) verilerine göre, 2019 yılı GSYH büyüklüğü cari fiyatlarla 1,6 trilyon dolar olan Rusya, dünyanın nominal olarak onbirinci ve satın alma gücü paritesine (PPP) göre altıncı büyük ekonomisidir. 2019 yılında yıllık reel olarak %1,3 oranında büyüyen Rusya ekonomisinin, 2020 yılında COVID-19 pandemisinin etkisi ve petrol üreticisi ülkeler kartelinde (OPEC) Suudi Arabistan ile yaşadığı fiyat krizinin negatif etkileri ile -%5,5 oranında daralacağı öngörülmektedir.
Comtrade verilerine göre, Rusya 2019 yılında toplam 426 milyar dolarlık ihracat ve 247 milyar dolarlık ithalat gerçekleştirmiştir. En yakın ikili ticari ilişkilerini Çin, Almanya, Hollanda ve Belarus ile kurmuştur. En fazla ihracat yaptığı 5. ülke olan Türkiye, 2019 yılında Rusya’ya 4,1 milyar dolarlık ihracat yaparken, Rusya’dan 23,1 milyar dolarlık ithalat yapmıştır. 2019 yılındaki 27,2 milyar dolarlık ticaret büyüklüğümüz ile Rusya, Almanya’dan sonraki en büyük ticari ortağımız ve en fazla ticaret açığı verdiğimiz ülkedir.
Rusya’ya ihracat yapmak için Sektörler ve Fırsatlar neler?
Doğal kaynaklar bakımından dünyanın en zengin ülkelerinden biri olan Rusya’nın sahip olduğu doğal kaynaklar Dünya Bankası hesaplarına göre yaklaşık 75 trilyon dolar (dünyanın yaklaşık bir yıllık toplam GSYH’si) değerindedir. Rusya, mineral yakıtlar, endüstriyel mineraller ve metaller üreten dünyanın en büyük madencilik endüstrisine sahiptir. Bununla beraber, alüminyum, arsenik, çimento, bakır, magnezyum, azot, paladyum, silikon ve vanadyumun dünyada lider üreticisidir. Üretime paralel olarak, ihracat gelirlerinin yarısından fazlasını mineral yakıtlar ve yağlar sektörü oluşturmaktadır ve doğal gaz ihracatında dünya lideri, petrol ihracatında ise dünyada ikinci sıradadır. Rusya ayrıca yüksek teknolojili askeri teçhizat tasarlayıp üretebilen büyük ve sofistike bir silah endüstrisine sahiptir. Çok sayıda ülkeye uçak, hava savunma sistemleri, gemi ve denizaltı ihraç etmektedir.
Türkiye’nin Rusya’ya en çok ihracat yaptığı sektörler meyve ve kuruyemiş, makine ve mekanik parçalar, otomotiv, plastik ve plastik ürünleridir. Her biri son 5 yılda artış gösteren bu sektörler arasından en yüksek artışı yıllık ortalama %21 büyüme ile otomotiv sektörü göstermiştir. Ayrıca, Rusya ihracatımız genelinde sebze ve sabun haricinde tüm kategorilerde artış meydana gelmiştir.
2019 yılında düzenlenen Türk-Rus Ekonomik Komisyonu’nda mevcut ikili ticaret potansiyelinin altında kalındığı gündeme gelmiş ve bu potansiyelin değerlendirilmesi için adımlar atma yönünde iki taraftan da pozitif yaklaşım sergilenmiştir. Rusya tüm dünyadan ev aletleri, inşaat malzemeleri, mobilya, hazır giyim ve ilaç ithal etmektedir. Türkiye ise tüm bu ürünleri dünyaya rekabetçi fiyatlarla ihraç etmektedir. Bu ürün gruplarında kurulacak ortaklıklar hem Türkiye ihracatı hem de Rusya’nın uygun fiyatlı ihtiyaç temini için faydalı olacaktır. Ek olarak, örme giyim eşyası, örülmemiş giyim eşyası, kumaşlar ve ayakkabılar kategorilerinin dördü de tekstil sektörünün ürünleri olan ve Rusya ihracatımızda ilk 10’da yer alan kategorilerdir. Bu nedenle, tekstil alanında kurulacak ortaklıkların Rusya ticaretimizi artırma hedefi için etkili olacaktır.
Türkiye’nin Rusya’dan en fazla ithalat yaptığı sektörler mineral yakıtlar ve yağlar, demir çelik, hububat ve alüminyumdur. Her biri son 5 yılda artış gösteren bu sektörler arasından hububatlar yıllık ortalama %23 büyüme ile en yüksek artışı sergilemiştir.
Rusya’ya ihracat yapmak için Anlaşmalar ve Vergilerin durumu
Rusya Federasyonu, Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi (GSP) çerçevesinde Türkiye’nin de dâhil olduğu ülkelerden yapılan ithalatta bazı ürünlerin gümrük vergilerinde %25 oranında indirim uygulanmaktadır. Ancak Rusya, ithalatta uyguladığı GSP sistemine dâhil madde gruplarında azaltmaya gitmiştir. Bu uygulama ile ülkemizin belli başlı ihraç ürünlerinden tekstil, deri eşya, şekerleme mamulleri, makarna, temizlik maddeleri, bisküviler liste dışında kalmıştır.
Türkiye’ye uygulanan GSP sistemi ile ilgili Dünya Ticaret Örgütü internet sitesinden detaylı bilgi almak için tıklayınız.
Rusya’da Katma Değer Vergisi standart oranı 2019 yılının başında uygulamaya giren yeni yasa ile %18’den %20’ye yükseltilmiştir. Temel gıda maddeleri, ilaçlar, çocuk ürünleri ve kitaplar için %10’luk indirimli oran ve e-hizmetler için %16,67’lik oran uygulanmaktadır.
Rusya’ya ihracat yapmak için Gerekli Belgeler ve Standartlar neler?
Rusya’ya ihraç edilecek tüm ürünler için gümrük kargo beyannamesi[1] doldurulması zorunludur. Bu süreci kolaylaştırmak için belgelerin beyan edilmesi internet ortamına taşınmıştır. Rusya’nın Federal Gümrük Servisi internet sitesine ulaşmak için tıklayınız.
Rusya, çoğunluğu Avrasya Ekonomik Birliği standartlarından ve 45’i ülkeye özel standartlardan oluşan karma bir standart sistemine sahiptir. Bu sistem, sertifikasyon için temel olarak ürün testlerine dayanmaktadır. AB veya ABD ile bir ortaklık anlaşması olmadığından AB’nin CE işareti veya ABD’nin Gıda ve İlaç İdaresi sertifikaları gibi uluslararası kabul görmüş sertifikaları tanımamaktadır.
Rusya’da standartlardan sorumlu otorite olan Rosstandart internet sitesi için tıklayınız.
Diğer ülkelerin standartlarının ülkeye uyumundan sorumlu Federal Akreditasyon Servisi internet sitesi için tıklayınız.
[1] Kargo Beyannamesi için gerekli belgeler: ticari sözleşmeler, ticari faturalar, ambalaj listeleri, taşıma belgeleri, ithalat lisansları, teknik güvenlik sertifikaları, menşe sertifikaları, sağlık sertifikaları, ithalat izni ve lisanslar
Paketleme ve Etiketleme
Ürünlerin paketlemesi ve etiketlenmesi Rusça dilinde ve Rusya’da kullanılan alfabe olan Kiril alfabesi kullanılarak yapılmalıdır ya da kullanılan ortak dil ile beraber çeviri içermelidir. Ayrıca, ürün fiyatları Rus rublesi cinsinden de belirtilmelidir. Etnik azınlıkların kullandıkları dillerin çevirisinin eklenmesi tercihe bağlı olmakla beraber faydalı olacaktır.
Gıda maddelerinin etiketlenmesinde ağırlık veya hacim, ürün bileşenleri, besin değerleri, saklama ve kullanım koşulları, son kullanma tarihi, ürün tipi, üreticinin yasal adresi, gıda içeriği, herhangi bir kısıtlama hakkında uyarı bilgileri ve yan etkilerin yazılması gereklidir.
Gıda dışı ürünlerin etiketlenmesinde ise ürün özellikleri, kullanım talimatları, menşe ülkesi ve üreticinin adı, ürünün etkili ve güvenli kullanımı için ana özelliklerin yazılması yeterli olacaktır.
Pazara Giriş Yolu
Acenteler ve distribütörler: Yerel acenteler veya distribütörler kullanmak, Rusçanın işletmelerin ana dili olması ve Rus tüccarların yabancı firmaların ülkede temsilcilik veya deposunun olup olmadığı hususuna ağırlık vermesi nedeniyle tercih sebebidir. Rusya’nın dünyanın en büyük coğrafyası olması nedeniyle çok sayıda acente veya distribütörle bağlantı kurulması faydalı olacaktır.
Doğrudan satış: Rusya ile coğrafi yakınlığımız avantaj sağlasa da gümrük anlaşmamız olmadığı için karlılığın, dönemsel olarak yaşanan gümrük kapısı krizleri ile riskli olduğu bir seçenektir. Buna ek olarak, küçük çaptaki Rus tüccarlar bu yolla yapılan satışlar için çekimser davranabilmektedir. Öte yandan, Rusya’da bulunan 500’ün üzerindeki Türk sermayeli firmanın yaklaşık 150 tanesi inşaat alanında faaliyet göstermektedir. Hem inşaat alanında hem de diğer alanlarda kurulacak fabrikaların inşasında Türk firmalar ile işbirliği fırsatları bulunmaktadır.
E-ticaret: 2019’un ilk yarısında %26’lık kayda değer büyüme gösteren Rusya e-ticareti dünyada 16. büyük pazar konumundadır. Diğer seçeneklere göre daha uygun fiyatlı ürünlerin Rusya’ya ulaşımı açısından daha ulaşılabilir bir kanaldır.
İş Kültürü
Rusya, 11 zaman dilimi kullanan bir ülke olduğundan, iş görüşmelerinde saat belirlerken bölgeler arası saat farklılıklarına dikkat edilmesi önemlidir. Rusya ile kurulacak ticari bağlantıların yapılmasında kişisel görüş, intibalar önemli yer tutmaktadır. Bu nedenle, alanında tecrübeli çalışanların görüşmeler için seçilmesi faydalı olacaktır. Rusya Federasyonu’nda ticari faaliyette bulunmak için Ticaret ve Sanayi Odalarına kayıt mecburiyeti olmadığından firma güvenilirliği konusunda da büyük firmalar hariç kişisel görüşler önemlidir.
Rusya’da ticari ve mali mevzuatın karmaşık olması nedeniyle problemlerle karşılaşılacağı dikkate alınarak, gerekli konularda danışmanlık hizmeti alınmalıdır. Ayrıca, ülke koşullarına hakim, Rusça-Türkçe çeviri yapan tercüman veya yerel personel kullanılması ticaret ilişkileri geliştirirken faydalı olacaktır.
Ödeme Koşulları
Ticari kontratlarda anlaşmazlıkların çözüm yolu belirtilmelidir. Ancak, ticari ilişkilerin anlaşmazlıkla sonuçlanması ve yabancı firmanın mahkeme kararı ile haklı bulunması durumunda bile uygulamada takip hukukunun etkin olmaması nedeniyle alacakların tahsili mümkün olmayabilmektedir. Bu nedenle, mal bedelini garanti altına alacak ödeme sistemlerine Rusya ile yapılacak dış ticarette ağırlık verilmelidir.
