Ülkelerin dış ticaret potansiyellerini ele aldığımız yazı dizimize İsrail’e ihracat yapmak ile devam ediyoruz. israil’e ihracat yapmak için dikkat edilmesi gereken konuları ve ülkenin dış ticaret profilini inceliyoruz.
Genel Görünüm
İsrail, cari fiyatlarla 395 milyar dolarlık GSYH büyüklüğü ile dünyanın 32. büyük ekonomisidir. Son 17 yıldır istikrarlı şekilde büyüyen İsrail ekonomisi, iç pazarının küçüklüğü nedeniyle ihracata dayalı bir büyüme sergilemektedir. İsrail, Dünya Bankası “İş Yapma Kolaylığı” endeksinde 35. sırada yer almaktadır.
İsrail’in 9 milyonluk toplam nüfusu içerisinde işgücüne katılım oranı %63, işsizlik oranı ise %3,5’dir. İstihdamın %82’si hizmetler sektöründe iken %17’si sanayi sektöründe, %1’i ise tarım sektöründe çalışmaktadır. İsrail’in resmi para birimi ILS’dir (İsrail Şekeli).
İsrail’in gelişmiş sanayi altyapısının ve Ar-Ge kapasitesinin uluslararası düzeyde bilinirlik kazanması ile yerel ve yabancı yatırımcıların sektöre ilgisi artmıştır. Özel şirketlerin Ar-Ge sektöründeki payı %60’ın üzerindedir. İsrail kökenli yazılım firmalarının; veri tabanı yönetimi yazılımları, eğitim yazılımları, internet yazılımları, anti-virüs koruma ve güvenlik sistemleri gibi alanlarında rekabet gücü oldukça yüksektir. Fiber-optik ve elektro-optik kontrol sistemlerinde, ısıya duyarlı görüntüleme sistemlerinde, medikal cihaz üretiminde ve gece-görüş sistemlerinde İsrail oldukça ilerdedir. İsrail hükümeti, Ar-Ge harcamalarını %30-66 arasında değişen oranlarda sübvanse etmekte olup; devlet destekli bir projenin ticari anlamda başarılı bir ürüne dönüşmesi halinde ürün geliştiricilerden telif ücreti almaktadır.
Uluslararası Para Fonu (IMF) verilerine göre 2019 yılında yıllık reel olarak %3,5 büyüyen İsrail ekonomisinin, 2020 yılında COVID-19 pandemisinin etkisiyle -%6,3 oranında daralacağı öngörülmektedir.
Comtrade verilerine göre, İsrail 2019 yılında toplam 58 milyar dolarlık ihracat ve 76 milyar dolarlık ithalat yapmıştır. En yakın ticari ilişkilerini ABD ve Çin ile kurarken en fazla ithalatı ABD’den yapmaktadır. Türkiye, 2019 yılında İsrail’e 4,4 milyar dolarlık ihracat yaparken İsrail’den 1,6 milyar dolarlık ithalat yapmıştır. 2019 yılındaki 6 milyar dolarlık ikili ticaret büyüklüğümüz ile İsrail, Türkiye’nin en büyük 17. ticari ortağı konumundadır.
israil’e ihracat yapmak için Sektörler ve Fırsatlar neler?
Türkiye’nin İsrail’e ihracatı incelendiğinde en büyük ihracat kalemini 764 milyon dolar üzerinde bir hacim ile demir çelik oluşturmaktadır. Demir çelik, yıllık ortalama büyüme olarak son 5 yılda toplam ihracat büyümemizin üzerinde bir oran olan %24’lük büyüme kaydetmiştir. Son 5 yılda yıllık ortalama %11 büyüyen otomotiv ihracatı ise 2019 yılında 712 milyon dolar değerindedir. En fazla ihracat yapılan üçüncü ürün grubu ise plastik ve mamulleridir ve yıllık ortalama %12 büyüyen bu ürün grubunda 2019 yılında 288 milyon dolarlık ihracat geliri elde edilmiştir.
İsrail’de yabancı sermaye hükümet tarafından desteklenmekte olup; yerli ve yabancı yatırımcılar eşit koşullara tabi tutulmaktadır, ancak bankacılık ve sigorta sektörlerindeki yabancı sermayeli yatırımlar için ön izin gerekmektedir. İsrail’de gerçekleşen doğrudan yabancı yatırımlar ağırlıklı olarak bilgi teknolojileri, iletişim teknolojileri, sağlık, temizlik teknolojileri, su ve tarım teknolojileri ile ilgilidir. 2019’da yaklaşık 20 milyar dolarlık yabancı yatırım yapıldığı tahmin edilmektedir.
Elektronik, haberleşme, medikal ve optik aletler gibi teknoloji yoğun sektörler İsrail’de son 10 yıl içerisinde önemli gelişme kaydetmiştir. Ülkenin yüksek eğitim düzeyi ve savunma, bilişim teknolojileri, tarım teknolojileri ve medikal teknolojileri ile ilgili Ar-Ge faaliyetlerine yapılan büyük yatırımlar bölgedeki bu gelişmelerin sürdürülebilirliğinin bir göstergesi olarak kabul edilmektedir.
Türkiye’nin İsrail’den en çok ithal ettiği ürünler arasında mineral yakıtlar ve yağlar gelmektedir. 2019 yılında ithalat hacmi 923 milyon dolar olan bu ürün grubunu, 181 milyon dolarlık ithalat hacmindeki plastik ve mamülleri takip etmektedir. En fazla ithalat yapılan diğer ürün grupları arasında organik kimyasallar, makine ve mekanik parçalar ve demir-çelik bulunmaktadır.
israil’e ihracat yapmak için Anlaşmalar ve Vergilerin durumu
Türkiye ile İsrail arasında “Çifte Vergilendirmeyi Önleme”, “Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması” ve “Serbest Ticaret” ikili anlaşmaları yürürlüktedir.
İsrail’de standart Katma Değer Vergisi oranı %17’dir. Ancak, taze meyve ve sebze gibi bazı ürünler vergiden muaf tutulmuştur.
İsrail’de standart Kurumlar Vergisi oranı %23’dür. Gelir Vergisinde 74,640 şekele kadar %10’luk standart bir oran bulunurken gelir artışına bağlı olarak vergi oranı da artmaktadır.
İsrail’de uygulanan vergiler hakkında detaylı bilgi için tıklayınız.
israil’e ihracat yapmak için Standartlar neler?
İsrail’de standartlar, testler ve belgelendirmelerden İsrail Standartlar Enstitüsü sorumludur. Uluslararası Standartlar Teşkilatı (ISO) üyesi de olan ülkede standartlar tüketici sağlığı, güvenliği ve çevrenin korunmasına yönelik şekilde belirlenmiştir. İsrail’e yapılacak gıda ihracatlarında Koşer şartlarının karşılanması yasal bir gereklilik olmasa dâhi büyük önem taşımaktadır.
Koşer, İslam dinindeki “helal” mecburiyetinde olduğu gibi; gıdaların dini kurallara uygun olması şartıdır. Özellikle et ürünlerinde kesimin dini kurallara göre yapılması gibi katı kurallar bulunmaktadır. Yasal zorunluluk olmamakla birlikte, gıda ihracatçılarının bu belgeyi almadan İsrail’e ihracat yapması güçtür.
Ulusal standartlar hakkında detaylı bilgi için tıklayınız.
Paketleme ve Etiketleme
İsrail’in etiketlemede sıkı regülasyonları bulunmaktadır. İhracatçıların yerel pazara yönelik herhangi bir ürünü göndermeden önce İsrail ithalatçılarıyla konuşmaları önerilmektedir.
İsrail’e yapılan tüm ihracatlarda menşei ülke, üreticinin adı ve adresi, İsrail ithalatçısının adı ve adresi, içindekiler, metrik birim cinsinden ağırlık veya hacim belirten bir etiket bulunması gerekmektedir. Ayrıca tüm etiketler İbranice olmalıdır. Harfler, İbranice’den daha büyük olmadığı sürece, İngilizce de kullanılabilir.
Pazara Giriş Yolu
Acenteler ve distribütörler: Yerel acenteler veya distribütörler kullanmak, İbranicenin işletmelerin ana dili olması açısından önemlidir. İsrail yüzölçümü olarak küçüktür ve ana nüfus merkezleri arasında kısa mesafeler bulunmaktadır. Bu nedenle, bir acente veya distribütör aracılığıyla tüm pazara hizmet sağlanabilir.
E-ticaret: Statista verilerine göre İsrail e-ticaret pazarının büyüklüğü 2019’da 3,8 milyar dolar olarak ölçümlenmekte ve kullanıcı başına ortalama 638 dolar harcama yapılmaktadır. Ülkenin e-ticaret pazarının 2019–2022 döneminde yıllık ortalama %10,9 büyüyeceği ve bu dönemde e-ticaret alışveriş yapan İsrailli internet kullanıcılarının toplam nüfusa oranının %65’ten %70’e yükseleceği öngörülmektedir.
İş Kültürü
İsrailli iş insanları genellikle iş dünyasında açık sözlü, hırslı ve motive olmaları ile bilinmektedir. İş yapış tarzları çoğunlukla işbirlikçi yapıdadır. İş kültürlerinde hiyerarşi bulunmaktadır ancak güçlü bir şekilde uygulanmamaktadır. Çalışanların fikirlerine önem verilir; çözümler ve sonuçlar, formalite ve hiyerarşilerden daha önemlidir.
İsrail’de iş arkadaşları ve iş ortakları birbirlerini tanımak, sosyalleşmek ve ofis dışında birlikte vakit geçirmek için zaman ayırmaktadır. Toplantılarda genellikle ikili ilişkiler büyük bir avantaj sağlayabilir ve İsrailliler çoğu zaman iş ortaklarına müşteriden çok arkadaş gibi davranırlar.
İsrail’de dinin sosyal hayata ve ticarete etkileri çok baskındır. Bunun en belirgin örnekleri başta “Shabbat” olmak üzere dini günler ve Koşer şartıdır. Cuma günü güneşin batışı ile başlayan ve Cumartesi güneş battığında sona eren Şabat sırasında İsrailliler çalışmamakta ve iş konuşmamaktadır.
